Okul kültürü, okulun bir çok yönetimsel sürecini de etkiler. Bu süreçler arasında motivasyon, liderlik, karar verme, iletişim ve değişim süreçleri sayılabilir. Okul kültürü aynı zamanda, okulun yapısal sürecini de etkiler. Seçim süreci, değerlendirme süreci, kontrol süreci ve ödül süreci de okulun kültürüyle tutarlı olmalıdır.
William Ouchi,1 yüksek verimli şirketlerin ortak yönlerini ortaya çıkarmak üzere Z Teorisini geliştirmiştir. Z teorisi, bütün örgütün kültürü ile ilgilenir.Ouchi, Mc Gregor’un, yöneticileri ön plana çıkaran X ve Y teorilerinin aksine, örgütün bir araya geliş ve yönetiliş şeklinde, örgüt kültürünün yarattığı fark ile ilgilenir. Yani örgütün bütün çalışanlarının ortak kapasitesini ön plana çıkarır. Bu çaba, uzun süreli istihdam, ortak karar verme, bireysel sorumluluk, aralıklı değerlendirme, terfi, belirgin performans ölçme yöntemleriyle sistemin kontrolü, uzmanlaşmış kariyer planları ve aileyi de içine alacak şekilde çalışanın hayatının bütün yönlerini kapsayacak şekilde bir programı içerir.
Z Teorisi 1980’li yılların başlarında okullara da uygulanmıştır. Okullar için uygun özellikler şunlardır;
Güven, Zeka ve Samimiyet; Ouchi’ye göre, güven, zeka ve samimiyet olmadan hiçbir örgüt var olamaz. Bir okulda güven, ancak uzun süreli bağdaşabilir hedefleri anlayan bireyler arasında olur. Okulda bulunan yöneticiler, öğretmenler ve öğrenciler hem kendi, hem de birbirleri arasında samimi bir şekilde güven oluşturmalıdırlar. Hatta bu güve ilişkisi velileri de kapsayacak şekilde genişletilmelidir.
Paylaşılan Kontrol ve Karar Verme; Okul yöneticileri, okulun diğer unsurlarıyla okulun hedefleri ve nasıl yönetildiğini, uzun mesailer harcayarak, paylaşmalıdırlar. Bu aşamadan sonra birlikte karar verme aşamasına gelinebilir. Çünkü, ilkeler ve hedefler konusunda aynı yöne bakmayan bir okulda, paylaşım ve ortak karardan söz edilemez.
Beceri Eğitimi; Okulun her sürecinde öğrenme grupları ve işbirliği takımları faaliyet halinde olmalı ve birbirlerini geliştirmelidir. Bu grup ve takımlar zümre ve şubeler olabileceği gibi ihtiyaca göre karma grup ve takımlar da oluşturulabilir.
Motivasyon; Özellikle kişisel ilgi yoluyla motivasyon önemlidir. Kişilerin kendileri için arzu ettikleri çalışmaları yapmaları, okulun da yararına çalışmaların ortaya çıkmasını sağlar.
Adil Ödül Sistemi; Okullarda uygulanan adil ödül sistemi, çalışanların adalete olan güvenini tesis eder ve uzun vadede yaptığı çalışmaların karşılığını alacağı duygusunu oluşturarak, kişinin okula verimli bir şekilde katkı yapmasını sağlar.
Nitelikli Eğitim; Okulda verilen yüksek nitelikli eğitim, eğitimli işgücüne ve nitelikli vatandaşların oluşturduğu bir sosyal sermayeye dönüşür. Bu durum da okul ve ülke için istenilen bir durumdur.
1 Fred C. Lunenburg. Allan C. Ornstein (2013). Eğitim Yönetimi. Nobel Yayınevi. Ankara.
