Hizmet içi eğitim etkinlikleri, çalışanların eğitim ihtiyacını karşılamak ve kurumun saptanmış olan amaçlarına ulaşmada çalışanlardan beklenen verimliliği elde etmek üzere planlanmakta ve uygulanmaktadır. Kurumlarda hizmet içi eğitim genellikle bireye işiyle ilgili bilgi, beceri ve tutumlar kazandırmak amacı ile yapıldığından meslekî eğitim niteliği taşımaktadır. Eğitimin amacına ulaşabilmesi için kurumun, bireylerin ihtiyaç ve beklentilerini dengeli olarak karşılaması gerekmektedir. Bu nedenle hizmet içi eğitim programlarını düzenleyen kişilerin, programa katılacak personelin eğitim ihtiyaçlarını belirleyerek, programı düzenlemeleri hem personele, hem de kuruma büyük yararlar sağlayacaktır.i
Bu anlamda MEB, her öğretim yılında hem bakanlık düzeyinde, hem de il milli eğitim müdürlükleri düzeyinde hizmet içi eğitim planlamaları yapar. Bu planlamaların bazıları isteğe bağlı, bazıları da resen yapılan etkinliklerdir. Personelin ihtiyacına göre resen planlanan hizmet içi eğitimler de yapılması gereken etkinliklerdendir.
Ancak bazen il milli eğitim müdürlükleri, öğretmenlerin ihtiyaçlarına ve özel durumlarına bakmaksızın mesai saatleri dışında hizmet içi eğitim etkinlikleri planlamakta ve onları bu etkinliklere katılmaya zorlamakta, katılmak istemeyenleri soruşturma silahıyla tehdit etmektedir.
Mesai saatleri dışında yapılan hizmet içi eğitim etkinliklerinin “Angarya” niteliğinde olduğu ve katılan bütün görevlilere ek ders ücreti ödenmesi gerektiği yargı makamları tarafından defalarca hüküm altına alınmasına rağmen, il milli eğitim müdürlüklerinin halen bu etkinlikleri planlamaya ve uygulamaya devam etmesi hukuk devleti açısından düşündürücüdür.
Yürürlükteki hükümlerine göre; yarıyıl ve yaz tatillerinde, cumartesi ve pazar günleri ile mesai günleri saat 17.00'den sonra başlayan saatlerde eğitim öğretimi aksatmamak adına yapılan hizmet içi eğitim, seminer ve her türlü eğitim öğretim faaliyetlerine öğretmenler ve personel resen katılmaya zorlanamaz. Bu faaliyetlere katılımda gönüllülük esas alınır. Bu tür faaliyetler mesai saatleri içerisinde genellikle ters devre olacak şekilde planlanmalı, bu mümkün değilse izin alınarak; yarım gün öğretim yapılarak kalan zamanda veya tam gün tatil yapılarak kalan zamanda hizmet içi eğitim, seminer ve her türlü eğitim öğretim faaliyetleri gerçekleştirilmelidir.
Bu konuda Danıştay 12. Dairesi 2014/4470 Esas, 2016/3903 Karar Sayılı ve 15.06.2016 tarihli kararında; mesai saatleri dışında seminer, toplantı gibi gerekçelerle öğretmenlere görev verilmesinin mümkün olamayacağına hükmetmiştir.
Kararda; öğretmen; Fatih Projesi ile ilgili mesai saatleri dışında seminer düzenleyen idareye dilekçe ile başvurarak seminere itiraz etmiş ve katılmayacağını bildirmiştir. Buna rağmen idare tarafından, verilen göreve kasten katılmamaktan soruşturma açılmış ve maaş kesim cezası ile cezalandırılmıştır. Konu öğretmen tarafından yargıya taşınmış ve idare mahkemesi öğretmenin açtığı davada öğretmen davayı kaybetmiştir. Davaya Danıştay da yapılan itiraz sonucunda Danıştay 12. Dairesi, mesai saatleri dışında yapılan görevi kabul edemeyeceği,
dinlenme hakkının anayasal hak olduğu, dilekçe vererek seminere katılmayacağını bildirdiği halde verilen görevi kasten yapmamak suçlaması ile verilen cezanın hukuk aykırı olduğuna hükmetmiştir. Böylece idare mahkemesinin kararı bozulmuş olup bundan sonra mesai saatleri dışında seminer, toplantı gibi gerekçelerle öğretmenlere görev verilmesi mümkün olmayacaktır.
Yine mesai saatleri dışında katınılan hizmet içi eğitimde ödenmeyen ek ders ücretlerinin ödenmesi konusunda Elazığ 2. İdare Mahkemesi 2013/1131 Esas, 2014/330 Karar Sayılı ve 29.04.2014 tarihli karar ile dava konusu işlemin iptal edilmesi yönünde, karar vermiş ve bu karar Malatya Bölge İdare Mahkemesi'nce 2014/1400 Esas, 2014/992 Karar Sayısı ile 31.10.2014 tarihinde onanarak kesinleşmiştir. Dava sonunda, davacı ek ders ücretlerinin faiziyle birlikte idareden tahsil etmiştir.
Benzer konuda Sivas İdare Mahkemesinin 2004/655 Esas ve 2004/1161 Karar Sayılı kararı da vardır.
Bu nedenlerle, il milli eğitim müdürlükleri, Anayasaya açıkça aykırı olan mesai saatleri dışındaki hizmet içi eğitim etkinlikleri planlamalarını bundan böyle yapmamalı, yapma zarureti varsa da hizmet içi eğitime katılanlara ek ders ücretlerini ödemelidir.
i Salih UŞUN, Dilfiruz CÖMERT. OKUL ÖNCESI ÖĞRETMENLERININ HIZMET İÇI EĞITIM GEREKSINIMLERININ BELIRLENMESI. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 23, Sayı 2 (2003) 125-138
