1930’larda Barnard etkililiği, örgütün amaçlarına ulaşma derecesi olarak tanımlamıştır. Etkenlik ise örgüt girdilerinin, istenilen çıktılara ulaşma derecesi olarak tanımlanmıştır. Bu iki kavram arasında denge kuran okul “Etkili okul”dur. [i]

Çok yönlü ve karmaşık sosyal sistemler olan okullar için etkililiği kavramlaştırmak hiç kuşkusuz çok daha zordur. Klopf ve diğerleri’ne göre etkili okul, tanımlanması güç bir kavram olmakla birlikte, öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor gelişimlerinin en uygun sağlandığı optimum bir öğrenme çevresinin yaratıldığı okuldur. Purkey ve Smith’e göre okul etkililiği, öğrencilere kazandırılan olumlu etkiler olarak tanımlanmaktadır. Okul ve öğrencinin etkililiğinin ölçütü ise büyük oranda öğrencilerinin kazandığı bilgi, beceri ve davranışlarındaki gelişme ile ölçülmektedir. Brookover ise etkili okulu, öğrencilere temel becerileri ve öteki davranışları öğretmede, sadece seçilmiş değil de tüm öğrencilerin öğrenmesinde, etkili olan okul, diye tanımlar.[ii]

Bu tanımlamalara göre etkili okulu yaratan faktörler şöyle sıralanabilir;[iii]

-Mesleki liderlik; sağlam hedefli, katılmalı yaklaşım ve liderlik eden meslek adamlığı.

-Ortaklaşılmış vizyon ve amaçlar; hedef birliği, uygulama tutarlılığı, meslektaş ilişkisi ve işbirliği.

-Bir öğrenen çevre; düzenli bir hava, meslektaş ilişkisi ve işbirliği.

-Öğretim ve öğrenmeye yoğunlaşma; öğrenme zamanının maksimizasyonu, akademik vurgu ve başarıya odaklanma.

-Hedefi öğretme; etken örgüt, hedef açıklığı, yapılaşmış dersler ve uyumlu uygulama.

-Yüksek beklentiler; her yerde herkes için yüksek beklentiler, iletilen beklentiler ve zihinsel zorlama sağlama.

-Olumlu pekiştirme; açık ve adil disiplin ve geri besleme.

- Gelişimin yönetimi; öğrenci performansının yönetimi ve okul performansının değerlendirilmesi.

-Öğrenci hak ve sorumlulukları; öğrencinin kendine güveninin artırılması, sorumluluğun pozisyonları ve iş kontrolü.

-Bir öğrenen örgüt; okula dayalı personel geliştirme.

Bu faktörlerin her biri, etkili okulun oluşmasında süreç boyunca etkide bulunur. Bir unsurun bile optimum düzeyde işlevsel olmaması okul hayatının sağlıklı ve başarılı bir şekilde sürmesinin önüne set çeker.

Meslektaşlarımızın ve özellikle eğitim yöneticilerimizin, etkili okulu yaratan faktörlere dikkat etmesi, etkili okulu oluşmasında rolü olan her bir unsurun kendi rolünü eksiksiz bir şekilde yerine getirmesi oldukça önemlidir.