Milli Eğitim eski Bakanı Nabi Avcı, 2015 yılı içinde öğretmenlere mesleki etik ilkeler başlığı altında on beş maddelik bir ilkeler paketi açıklamış, biz de bu paketi yazı konusu yapmıştık. i

Yazımızı, “Öğretmenlere getirilen mesleki etik ilkelerini çok anlamlı ve önemli buluyoruz fakat bu ilkelerin hayata geçirilmesi konusunda MEB’in de üzerine düşen görevleri yapmasının da aynı derecede önemli olduğunu düşünüyoruz.” şeklinde bitirmiştik.

Peki, eğitim toplumu (Öğrenci-öğretmen-veli-okul yönetimi) sadece öğretmenlerden mi oluşmaktadır? Öğretmenler mesleki etik ilkelere uyduğu takdirde okuldaki etik sorunlar çözülecek midir?

Bizce, MEB’in üzerine düşenleri yapmasının dışında, okul toplumunun önemli bir unsuru olan eğitim yöneticilerine de bazı etik kuralların getirilmesi gerekmektedir.

Bu konuda, Gordon ve Schneider tarafından okul yöneticileri için şu etik ölçütler geliştirilmiştir;

-Öğrencilere yönelik karar verme ve uygulama etkinliklerinde, en iyi temel değerlere uyulmalıdır.

-Mesleki sorumluluklarını dürüstlük ve bütünlük içinde yerine getirme.

-Bütün bireysel hakları, insan haklarını ve vatandaşlık haklarını koruma ve bu haklara uygun ilkeleri destekleme.

-Ulusal ve yerel kanunlara itaat etmek, devlet yönetimini doğrudan veya dolaylı olarak hedef alan yıkıcı eylemlerde bulunmamak.

-Eğitim yürütme kurulunun aldığı yönetsel karar ve düzenlemeleri uygulamak.

-Eğitimsel hedeflere ulaşmayı engelleyecek kanun, politika ve düzenlemelerin doğru ölçütlere dayandırılması için gerekli çabayı göstermek.

-Politik, sosyal, dini ve ekonomik alanda kişisel kazanç sağlayıcı davranışlardan kaçınmak.

-Sadece denklik belgesi veren kurumlara uygun olarak mesleki sertifikaları ve akademik dereceleri kabul etmek.

-Standartları korumak, sürekli olarak mesleki gelişmeye katkı sağlayıcı araştırmalar yapmak ve mesleki etkililiği geliştirmek.ii

-Bütün örgütsel sözleşmelere onuruyla uymak ve bağlılığını göstermek.

Yine bu konuda yapılan bir çalışmada;iii okul müdürlerinin etik liderlik becerileri farklı boyutlarda incelenmektedir. Bu boyutlar;

-İletişimsel etik,

-İklimsel etik,

-Davranışsal etik,

-Karar vermede etik, şeklindedir.

Bu boyutları açacak olursak;

İletişimsel etik, yönetici ve çalışanlar arasında sağlıklı iletişim ağının kurulması ve çalışanların iş doyumunun sağlanması ile ilgilidir. Çalışanlarına karşı açık sözlü olan, onlara değer veren ve onlarla sağlıklı iletişim kurabilen bir lidere olan güvenin artması beklenmektedir.

İklimsel etik, etkili bir okul iklimi oluşturmak için çalışanlara sahip çıkılması, onların desteklenmesi, düşüncelerin sevgiyi temel alan bir yaklaşımla yayılması, okul kültürünün ve vizyonunun net bir şekilde ortaya konması, çalışanların yaratıcılıklarını maksimum düzeyde ortaya çıkarabilecekleri bir çalışma ortamının hazırlanması ile ilgilidir. Okul toplumu, üyelerinin varlığına saygı duyarsa ayrımcılık, istismar ve saygısızlık gibi istenmeyen davranışlar ortadan kalkar. Bununla birlikte, etik bir örgüt ikliminin ortaya konmasında yöneticinin uyguladığı kural ve prosedürlerde etik çerçevenin dışına taşmaması gerektiği, örgütte etik bir iklimin oluşmasında yöneticinin önemine vurgu yapılmaktadır.

Davranışsal etik, yöneticinin dürüst ve adil davranışlar sergilemesi, örgütteki herkesi eşit görmesi ve herkese eşit muamele etmesine işaret etmektedir. Ayrıca, mesleğe bağlılık, anlayış, inanç, sorumluluk ve başkalarının görüşlerine saygı da etik bir okul müdüründen beklenen diğer özelliklerdir.

Karar vermede etik de, liderin ahlaki açıdan doğru kararlar verebilmesi, doğru ile yanlışı ayırt edebilmesi ve verdiği kararlarda etik davranması kapsamında incelenmektedir. Bu durum, eğitim yöneticisinin, herkesin beklediği kararlarla doğru kararları ayırt edebilmesi anlamına gelmektedir.

Yapılan çalışma sonucunda ortaya çıkan kimi sonuçlar ve öneriler de şu şekildedir;

-Öğretmenler okul müdürlerinin etik liderlik davranışları gösterdiklerine katılmaktadırlar; fakat bu düzeyin çok da yüksek olmadığı görülmektedir. Okul yöneticileri için ülke çapında kabul edilecek etik kodların oluşturulması ve bu kodlara uygun hareket etme zorunluluğunun getirilmesi bu düzeyin yükselmesini sağlayabilir.

-Okullarda, etik liderlik davranışlarının daha yüksek düzeyde gerçekleştirilebilmesi için bu konuda sorumluluk sahibi olacak ve yaptırım uygulama yetkisine sahip olacak il, ilçe ve okul düzeyinde etik kurullar oluşturulmalıdır. Etik dışı davranışlar sergileyen okul yöneticilerine yaptırım uygulanmalıdır.

-Bu konuda etik ilkeler konusunda öğretmen ve müdürlerin eğitilmesi etik anlayışın oluşması ve yerleşmesi bakımından faydalı olabilir.

-Yapılan araştırmada, iklimsel etik boyutu kapsamındaki davranışlarda alan öğretmenleri ile sınıf öğretmenleri arasında ve davranışsal etik boyutu kapsamındaki davranışlarda 1-10 ile 11-20 yıl mesleki kıdeme sahip öğretmenler arasında anlamlı bir farklılığa rastlanmıştır. Bu konuda, öğretmenlerin farklı algılarının hangi nedenlerden kaynaklandığı incelenmeli ve herkes tarafından paylaşılan etik bir okul kültürünün oluşturulması için çaba sarf edilmelidir.

Bu sonuçlar dikkate alınarak öncelikle milli eğitimin politikalarına yön veren Bakanlık yetkililerinin, okullarda etik yönetim anlayışının yerleşmesini sağlayacak önlemler almaları gerekmektedir. Bu kapsamda, okul müdürlerine özgü etik ilkeler belirlenmeli, bu ilkelere uygun davranılması adına gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır. İl Milli Eğitim Müdürlükleri tarafından okul müdürlerinin, yönetimde etik ilkelere uygun davranma konusunda hizmet içi eğitim ihtiyaçları belirlenmeli ve gerekli eğitim olanakları sunulmalıdır. Bu konuda rehberlik görevi de bulunan müfettişlerin okul müdürlerine etik ilkelere uyma konusunda rehberlik etmeleri sağlanmalıdır. Okul müdürleri ise yönetimde uyulması gereken etik ilkelerden haberdar olmalı, bunları kavramalı ve benimsemelidir. Bunun yanında okul müdürleri etik ilkelere uygun bir yönetim sergileyerek hem öğrencilere, hem öğretmenlere hem de topluma bu konuda iyi bir örnek sunmalı ve okulunda etik bir kültürün yerleşmesini sağlamaya çalışmalıdır.iv

i Öğretmenlere Etik İlkeler ve Uygulamalar. http://www.gazeteekspres.com/yazar-ogretmenlere-etik-ilkeler-ve-uygulamalar-4264.html ii Çelik, Vehbi, (2000) Eğitimsel Liderlik, Pegem Yayınevi, Ankara. iii İLKÖĞRETİM OKULU MÜDÜRLERİNİN ETİK LİDERLİK DAVRANIŞLARI GÖSTERME DÜZEYLERİNİN ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi Kış 2012, 10(1), 123-142 iv İLKÖĞRETİM OKUL MÜDÜRLERİNİN DAVRANIŞLARININ ETİK İLKELERE UYGUNLUĞU. Kastamonu Eğitim Dergisi 503-518 Mayıs 2012 Cilt:20 No:2