Mazeret izni, TBMM Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonunda görüşülürken 16 yaş sınırı ile düzenlenmek istenmiştir. Yani 16 yaşından büyük çocuğu olan çalışan bu izni kullanamayacaktı. Engelliliğin yaşa bağlı olarak arttığı ve 16 yaş sınırlamasının, uygulamada adil olmayacağı gerekçeleriyle Komisyona verdiğim rapor dikkate alınmış ve 16 yaş sınırı kaldırılmıştır. Buna ilave olarak; Çalışanlara ait düzenlemelerin sadece 657 için yapıldığını da dikkate alarak, söz konusu engellilik olduğunda düzenlemelerin tüm personel kanunlarına işlenmesini talep ettim. Ve sunduğum bu teklifte dikkate alınmış, yasa maddesi tüm personel kanunlarına işlenmiştir. Dolayısıyla hangi kanuna tabi olunursa olsun tüm çalışanlar bu haktan yararlanmaya başlamışlardır.

Gelen sorunlar arasında bu iznin talep edilmesinde, kullanımının nasıl olacağı konusunda amirin ve izni talep edenin konuya hâkim olmadığı, hükmü farklı değerlendirdikleri görülmüştür. Bu nedenle hükmün değerlendirilmesinde nelere dikkat edilmesi gerektiğini açıklamaya çalıştım. Mazeret izninin uygulanmasına dair bir Yönetmelik hükmü ya da resmi görüş yoktur. Bu nedenle yasa maddesindeki ifadelerden yola çıkarak, uygulama esasları aşağıdaki gibi değerlendirilmiştir:

1. Bu izin sadece çocuklar adına kullanılır. Eş, anne, baba adına talep edilemez. Çocuğun yaşı önemli değildir. Bu izin iki durumda kullanılır. Bunlar:

a) Çocuğun en az % 70 engelli olması ya da 20 Şubat 2019 tarihinde yürürlüğe giren Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi hakkında Yönetmeliğe (ÇÖZGER) göre raporunda; 5.kategori olan “çok ileri düzeyde özel gereksinimi var” ifadesi yazılı olanlar %70-79 engelli, “belirgin düzeyde özel gereksinimi var” ifadesi %80-89 engelli, “özel koşul gereksinimi var” ifadesi %90-99 engelli sayıldığından ÇÖZGER raporunda bu ifadelerin mevcut olması,

b) Çocuk her hangi bir engel oranına sahip olmasa da süreğen (kronik hastalık) bir hastalığa sahip olması.

Bu kronik hastalıklar; Tip 1 ve veya Tip 2 Diyabet hastalığı, Çölyak, böbrek yetmezliği, Metabolik hastalıklar vb. grubunda olan hastalıklardır. Bu hastalıklara ait ilaç raporu ya da durum bildirir rapor ya da epikriz raporu; süreğen hastalık olduğunun tespitinde kullanılabilir.

Açıklama: 20 Şubat 2019 tarihi öncesi eski Yönetmeliğe göre alınan engelli sağlık raporları süresi içinde geçerli olduğundan, süresi içinde kurumlarca yeniden rapor istenmez.

2. Sadece engelli sağlık raporuna ya da süreğen bir hastalığa sahip olunması bu izni talep hakkı vermez. Bazı aileler, izin talebinde engelli sağlık raporu/ÇÖZGER raporu/süreğen hastalık raporunun yeterli olduğunu düşünür. Ancak, bu raporların varlığı izin talebinde tek başına yeterli değildir. % 70 ve üzeri engelli olan ya da süreğen bir hastalığa sahip olan çocuğun; hükümde yer alan “hastalık raporunun’’ olması yani çocuğa ait güncel hastalık raporunun olması şarttır.

Hastalık raporu; engelli ya da süreğen hastalığı olan çocuğun herhangi bir hastalık durumunda hekimden alacağı rapordur.

Hastalık raporu; Aile Hekimliği/özel hastane/eğitim araştırma hastanesi/üniversite hastanesi/devlet hastanesi/özel hekim muayenesi sonucunda tek hekimden alınabilir. Hükümde; raporun alınacağı hastane/hekim özellikleri konusunda kısıtlayıcı bir hüküm yoktur. Bunun yanında özel hekim hastalık raporlarının, Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerden onaylatılmasına yönelik Devlet Personel Başkanlığına ait bir görüş de yoktur. Bunun yanında çocuğun, kim tarafından doktora götürüldüğü, raporun kimin tarafından alındığı önemli değildir.

Çocuğunu her hangi bir tetkik ya da tedavi için hastaneye götürenler (çoğu çocuğun rutin tetkikleri vardır ve bu izin hakkı verilene dek, ebeveyn bu işlemler için senelik izin almak zorunda kalıyordu); doktordan çocuğun tetkiklerini, tedavisinin ya da takibinin yapıldığı ve işlemlerin devam ettiğine dair yazı alarak, bu belge ile mazeret izni talebinde bulunabilirler.

4. Kullanılacak iznin süresi, hükümde de belirtildiği gibi; tamamını ya da bölerek kullanmak izni kullanacak kişinin beyanına bağlıdır. Hastalık Raporunda süre belirtilmesi gerekmez. Belirtildi ise de ne kadar izin kullanacağın, çalışan kendisi karar verir. Hastalık raporundaki yazılı sürenin dikkate alınacağına dair amir tarafından baskı yapılamaz. Çünkü yasada hastalık raporundaki izin süresinin dikkate alınacağına dair bir hüküm yoktur.

5. Bu iznin verilmesi amirin takdirine bağlı değildir. Gerekli şartlar sağlanmışsa ve bunlar belgelendiyse (engelli sağlık raporu, hastalık raporu, izin istek formu) izin hakkı elde edilmiş olur. Çalışan, söz konusu belgeler ile birlikte kurumundan izin talebinde bulunur.

Bu izni, çalışan anne ya da babadan sadece biri kullanacaktır. Dolayısıyla bir çocuk için bir yıl içinde kullanılacak izin miktarı; en fazla 10 gündür. Örneğin çocuğun hastalığında ilk 5 günü anne kullandı ise geri kalan 5 gün baba tarafından kullanılabilir. Ya da geri kalan 5 günün 3 günü anne tarafından, 2 günü baba tarafından kullanılabilir.

Annenin çalışmıyor olması, çocuğun hastalanması halinde bu iznin baba tarafından kullanılmasına engel bir durum değildir.

MAZERET İZNİ İLE İLGİLİ HÜKÜMLER

Mazeret izni 20 Şubat 2014 Torba Yasa (6525 sayılı Kanun) ile ve sonrasındaki düzenlemelerle aşağıdaki personel kanunlarına işlenmiştir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 104.Madde (e) fıkrası: “Memurlara; en az yüzde 70 oranında engelli ya da süreğen hastalığı olan çocuğunun (çocuğun evli olması durumunda eşinin de en az yüzde 70 oranında engelli olması kaydıyla) hastalanması halinde hastalık raporuna dayalı olarak ana veya babadan sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla bir yıl içinde toptan veya bölümler halinde on güne kadar mazeret izni verilir."

Bu hüküm aynı ifadeler ile aşağıdaki personel kanunlarına işlenmiştir. 926 sayılı TSK Personel Kanunu126. Madde (f) fıkrasına,

3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu11. Madde (ç) bendine,

6.6.1978 tarihli ve 7/15754 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslara ek madde olarak işlenmiştir (Ek: 30.6.2014-2014/6576).

Ayrıca 4857 sayılı İş Kanununa Nisan 2015’ de Ek Madde 2 olarak işlenmiştir. İş Kanununa işlenen hüküm şudur:

Ek Madde 2- İşçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler halinde on güne kadar ücretli izin verilir."

Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esasların(6.6.1978 tarihli ve 7/15754 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan) 9. Maddesinin sonuna aşağıdaki fıkra eklenmiştir (16 Ağustos 2014).

“Sözleşmeli personele; en az yüzde 70 oranında engelli ya da süreğen hastalığı olan çocuğunun (çocuğun evli olması durumunda eşinin de en az yüzde 70 oranında engelli olması kaydıyla) hastalanması halinde hastalık raporuna dayalı olarak ana veya babadan sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla bir yıl içinde toptan veya bölümler halinde on güne kadar ücretli mazeret izni verilir.”