MEB, bin 500 müfettişle 100 bin kurumu nasıl denetleyecek?
Sayıştay raporlarına da giren MEB Teftiş Sistemi bir türlü istikrar kazanamamıştır. Daha doğrusu son 10-12 yılda bir çok değişikliğe gidilerek mevcut sistemler de istikrarsız hale getirilmiştir. Yapılan değişikliklere bakacak olursak;
Sayıştay raporundan da yararlanarak değerlendirme yapacak olursak;
Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren
Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren Bakanlığın teftiş sistemi, merkezde bakanlık teftiş kurulu, taşrada ise il müdürlükleri bünyesinde yer alan ilköğretim müfettişleri başkanlıkları şeklinde ikili bir yapı söz konusu.
8 Yıllık Kesintisiz Eğitim Süreci
1997 yılında sekiz yıllık kesintisiz eğitime geçilmesi ve ortaokulların da ilköğretim kademesine dahil edilmesiyle ilk önemli değişiklik gerçekleşmiş ve ilgili Kanun ve Yönetmelikte yapılan değişiklikle illerde görev yapan ilköğretim müfettişlerinin görev alanı önemli ölçüde genişletilmiştir.
İlköğretim Müfettişleri Eğitim Müfettişi Yapıldı.
04.06.2010 tarihli ve 5984 sayılı Kanun ile görev alanları ilköğretim kurumlarının ötesine geçen ilköğretim müfettişlerinin unvanı da "eğitim müfettişi" olarak değiştirilmiştir.
Müfettişlikten Denetmenliğe Geçiş (Merkezde Milli Eğitim Denetçisi Taşrada İl Eğitim Denetmeni)
14.09.2011 tarihli ve 652 Sayılı KHK ile Bakanlık merkez teşkilatındaki Teftiş Kurulu Başkanlığı'nın adı "Rehberlik ve Denetim Başkanlığı", bakanlık müfettişlerinin unvanı da "milli eğitim denetçisi" olarak değiştirilmiş; bu değişiklikle birlikte geleneksel teftiş anlayışı yerine rehberlik işlevi ön plana çıkarılmaya çalışılmıştır. İllerdeki eğitim müfettişlerinin unvanı ise yeniden değiştirilerek "il eğitim denetmeni" yapılmış ve görev alanları il ve ilçe milli eğitim müdürlüklerini de kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
Merkez Kadro Yok Tüm Müfettişler Taşrada ve Tamamının Maarif Müfettişliği Sistemine Geçiş
Teftiş sistemindeki en kapsamlı değişim, 01.03.2014 tarihli ve 6528 sayılı Kanun (dershanelerin kapatılması yasası diye bilinen yasa) ile merkez ve taşrada görev yapan bakanlık bünyesindeki eğitim denetçisi ve il eğitim denetmenleri "maarif müfettişi" unvanı altında birleştirilerek, il müdürlükleri bünyesinde görevlendirilmesi şeklinde olmuştur. Bakanlığın Rehberlik ve Denetim Başkanlığına verilen görevler ise, il müdürlüklerine bağlı maarif müfettişlerinin geçici sürelerle Bakanlıkta görevlendirilmesi suretiyle yürütülmeye çalışılması düzenlemiştir.
Merkezde Bakanlık Maarif Müfettişi Taşrada Maarif Müfettişi (şahsa bağlı kadro ve yetkisiz) Uygulamasına Geçiş
02.12.2016 tarih ve 6764 sayılı Kanun ile "Rehberlik ve Denetim Başkanlığı", 2011 öncesinde olduğu gibi yeniden "Teftiş Kurulu Başkanlığı"na dönüştürülmüştür. Teftiş Kurulunda görevlendirileceklerin unvanı Bakanlık Maarif Müfettişi şeklinde değiştirilerek, diğerlerinden farklılaştırılmıştır. Çıkarılan Yönetmelik çerçevesinde yapılan mülakat sınavı ile "bakanlık maarif müfettişi" alımı yapılmış, sınavı kazanmayanlar ise "maarif müfettişi" olarak il müdürlükleri bünyesinde görevlerini sürdürmüştür. Ancak il müdürlüklerinde görevli maarif müfettişlerinin denetim ve soruşturma yetkileri kaldırılarak görevleri inceleme, araştırma, rehberlik hizmetleri ve il milli eğitim müdürünün vereceği diğer görevler olarak belirlenmiş; kadroları da şahsa bağlı hale getirilerek, boşalacak kadroların hiçbir işleme gerek kalmaksızın iptal edilmesi öngörülmüştür.
Cumhurbaşkanlığı Sistemi
10/7/2018 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin 320 nci maddesinde Bakanlığın Teftiş Kurulu'nun görevleri, daha çok yol gösterme, eğitme ve rehberlik işlevleri ön plana çıkarılarak yeniden düzenlenmiştir.
Bakanlık Maarif Müfettişliği ve Yardımcılıkları için ihdas edilen kadro sayısı 750 olup, bu kadroların halen 498'i dolu bulunmaktadır. (Sayıştay raporu sırasında) İllerde ise görev ve yetkileri büyük ölçüde azaltılmış 1539 Maarif Müfettişi görev yapmaktadır.
Yargı kararları gereği bakanlık maarif müfettişleri kadroları iptal edilmesi gerekirken yargı kararları uygulanmamış ve görevlerine devam ettirilmişlerdir. Mevcut kadroları (498) koruma maksatlı olarak Cumhurbaşkanı kararnamesi yayımlanmıştır. Edindiğimiz bilgilere göre konunda da yani bakanlıkta görev yapan "müfettiş" kadrolarında çalışanların atamalarını iptali için yargısal süreç söz konusudur.
Cumhurbaşkanı Kararnamesi: Merkezde Müfettiş/Taşrada Eğitim Müfettişi Uygulamasına Geçiş
3 Aralık 2021'de çıkarılan Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile "Bakanlık Maarif Müfettişleri" kadroları "Müfettiş" olarak değiştirilmiş illerde görev yapan "Maarif Müfettişleri" ise "Eğitim Müfettişi" unvanını almışlardır.
Değerlendirme:
Bu uygulamanın yansıması olarak 01.02.2022 tarihinde yayımlanan Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Müfettişleri Yönetmeliği incelendiğinde özel barınma kurumları, özel öğretim ve resmi eğitim kurumlarının tamamının belli periyotlarla öğretenler dahil teftiş/denetimi söz konusu olacaktır. Mevcut 1500 civarındaki kadro ile bunun sağlanması mümkün değildir. Çünkü neredeyse denetlenecek 100bine yakın kurum ve 1-2 milyon aralığında personel söz konusudur.
Bu durumda MEB hızla Eğitim Müfettişi alımı yapacaktır. Ayrıca 2009'dan beri müfettiş alımı yapmamıştır.
Yönetmelikle ilgili yaptığımız ilk değerlendirme sonrasında gelen tepkilerin büyük bir kısmının sözlü sınav uygulamasından ve 35 yaş sınırına yönelik olduğunu söyleyebiliriz. MEB'in yıllardır müfettiş alımı yapmadığı da düşünüldüğünde 35 yaş sınırlaması getirilmesi müfettişlik yönünde beklentisi olan öğretmenlerde hüsran yaratmıştır.
Matematiksel olarak düşünüldüğünde de haklı bir tepki olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü bir kişinin üniversiteden mezuniyetine ve atamaya kadar askerliği de içine kattığımızda yaş neredeyse 25-30 aralığına ulaşmaktadır. Müfettişlik için istenen 8 yıllık öğretmenlik süresi de eklendiğinde müfettişlik için başvuru yapabilecek kişi sayısının ne kadar azalacağı görülecektir. Bu noktalarda acil düzenleme kaçınılmaz görülmektedir. Aksi halde yargısal süreçlerden çıkacak kararlar neticesinde MEB'de şube müdürlerinde, bakanlık müfettişlerinde ve bir çok alanda ortaya çıkan kaotik ortam tekrar edilecektir.
Maksut BALMUK
