Taşıma Yoluyla Eğitim Kaldırılabilir mi?

Son dönemde, muhalefet partilerinin ve çeşitli sivil toplum kuruluşlarının gündeme getirdiği taşıma yoluyla eğitim uygulaması, eğitim sistemimizin hem önemli sorunlarından, hem de fırsat eşitliği bağlamında önemli çözüm önerilerinden biridir. Bu konuyu irdelemek için öncelikle mevzuata, taşıma yoluyla eğitim kavramının ne anlama geldiğine ve bu kapsamdaki öğrenci sayılarına bakmak gerekiyor.
Türkiye’de 81 il, 973 ilçe, 32 065 mahalle ve 18 201 köy bulunmakta, bu yerleşim birimlerinde 84, 34 milyon yurttaşımız yaşamaktadır.
Milli Eğitim Bakanlığı; eğitim sisteminin genel ve özel amaçlarını gerçekleştirmek için bu yerleşim yerlerinde yaşayan okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise çağında bulunan zorunlu eğitim kapsamındaki çocuklar ile yükseköğrenim görmek isteyen her bireyim eğitim hizmetini almasını sağlamakla görevli ve sorumludur. 
Milli Eğitim Bakanlığı aynı zamanda, kendisine tahsis edilen bütçeyle ve özel sektörden yapılan desteklerle çocuklarımızın sağlıklı bir öğrenim görmelerini sağlamak için eğitim kurumları açmak ve ülkenin her noktasında bir tek çocuk eğitim kapsamı dışında kalmamak şartıyla bu çocukları en yakın eğitim kurumuna yönlendirmekle görevlidir. Bu amaçla; bütün kademelerdeki okullara, çağ nüfusunu, mevzuatında belirtilen şekilde yerleştirmek için gereken çalışmaları yapar.
Bu konuyu il bazında düşünecek olursak; öncelikle ilin her noktasında bulunan ilkokulların kapsadığı kayıt bölgesi belirlenir ve ilgili okullara gönderilir. Sonra okul bulunmayan köy ve köy altı yerleşim yerlerindeki çağ nüfusu taşıma yoluyla eğitim kapsamına alınarak gereken çalışmalar yapılır. Daha sonra ortaokul ve lise düzeyinde aynı işlemler yapılarak, öncelikle bu çocukları yatılı ve pansiyonlu okullara taksimi yapılır, ardından ortaokul olmayan köy ve köy altı yerleşim yerlerindeki çağ nüfusu taşıma yoluyla eğitim kapsamına alınır. (Bu noktada, liselere yerleştirme konusu, yazımızın kapsamı dışında olduğundan bu konuya değinmeyeceğiz).
Taşıma yoluyla eğitim ne demektir?
Taşıma yoluyla eğitim; Millî Eğitim Temel Kanunu ile tanınan eğitim hakkından yoksun kalması muhtemel ilköğretim, ortaöğretim ve özel eğitim okul/kurumlarına devam eden öğrenciler ile yaygın eğitim hizmetinden yararlanan özel eğitim kursiyerlerinin resmî okul/kurumlara taşıma yoluyla eğitime erişimlerini sağlamak için yapılan çalışmalardır.
Taşınacak öğrenciler nasıl tespit edilmektedir?
Öğrencisi taşınacak okul ve yerleşim birimlerinin tespit edilmesi; Millî Eğitim Bakanlığı Taşıma Yoluyla Eğitime Erişim Yönetmeliğinin 8.maddesine göre gerçekleştirilir. Bu maddeye göre;
-Toplu taşıma hizmeti bulunmayan, öğrencisi taşıma kapsamına alınacak okul ve yerleşim biriminin seçiminde; nüfusun az veya dağınık olması, öğrenci sayısındaki yetersizlik, yerleşim yerinin coğrafi özellikleri, yol şartları,
-Eğitime erişim ihtiyacı olan öğrencinin sürekli veya geçici ikamet ettiği yerleşim yerinde bu ihtiyacını karşılayacağı türde eğitim kurumu bulunmaması veya bu kurumların kapalı olması,
-Doğal afetler, salgın hastalıklar, can ve mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmedik olayların ortaya çıkması ve/veya bu olaylar sonucunda; tamir, güçlendirme, bertaraf veya tedavi çalışmaları yapılıyor olması,
-Göçler ve mevsimlik işçi hareketleri olması, gibi özellikler aranır.
Yine öğrencisi taşınacak yerleşim yerinin taşıma merkezine uzaklığının en az 2 kilometre olması esas olup, 50 kilometreden daha fazla mesafeden taşıma yapılmaz. Zorunlu hallerde bu konuda Planlama Komisyonu karar verebilir.
2020 2021 Eğitim Öğretin yılında kaç öğrenci taşındı?
Türkiye'de 6 bin 200 köy okulu mevcuttur. Eğitime tamamen kapalı köy okulu sayısı ise 17 bindir. Bu sayıların yanında Milli Eğitim Bakanı Sayın Mahmut Özer, Eylül 2021 tarihi itibariyle resmi ve özel okul öncesi, ilkokul, ortaokul, lise  okul sayıları ve yaygın eğitim kurum sayıları toplamı 71 bin 711 olduğunu “2020-2021 eğitim öğretim yılı öğrenci taşıma uygulaması kapsamında ilköğretim 694.654, ortaöğretim 483.603, özel eğitim 122.121 olmak üzere toplam 1.300.378 öğrenci taşınmıştır” açıklamasında bulundu.
Buraya kadar özetlenen bilgilerden en çarpıcı ve çelişik olanı köy okullarının sayısı ile ilgili olanıdır. Şöyleki; resmi rakamlara göre ülkemizde 18 201 köy bulunurken, MEB’in açıklamasına göre 6 200 açık köy okulu, 17 000’de kapalı köy okulu bulunmaktadır. Yani köy sayısından fazla köy okulu bulunmaktadır!
Bu çelişik duruma yetkililerin dikkatini çekiyoruz!
Taşıma yoluyla eğitim kaldırılabilir mi?
Bu soruya cevap ararken öncelikle 3-5 öğrenci de olsa kapalı köy ilkokullarının açılması gerektiğini söylemekle başlamak gerekiyor. 6-10 yaş grubu çocukları, her türlü mevsim koşulunda evlerinden uzaktaki okullara taşımak pedagojik açıdan doğru değildir. Taşıma yoluyla eğitim farklı sorunlar üretmekte, boşalan köylerden göçleri tetiklemekte, veli-okul ilişkisini olumsuz etkilemekte, ilkokul çağındaki çocukların gidiş-geliş ve beslenme sorunlarına yol açmaktadır. 
Taşıma yoluyla eğitim uygulamasının ilkokul çocukları üzerindeki olumsuz etkilerinin benzerini, uzun yıllar yürürlükte kalan Yatılı İlköğretim Bölge Okulları için de ifade edebiliriz. 
Ancak ortaokul ve liseler açısından durum farklıdır. Bir köyde ortaokul veya lise açmak için her durumda en az birer şube oluşturacak sayıda öğrencinin o köyde ikamet etmesi gerekmektedir. Ortaokulda 4 şube, lisede 4 şube ve bu şubelerde en az onar öğrenci varsayılsa bile birçok köyde bu sayılara ulaşmak mümkün değildir. Aynı şekilde bu okullarda görev yapacak olan öğretmenlerin barınması da büyük problem oluşturacaktır.
Bu nedenlerle, köylerinde ortaokul ve lise bulunmayan çağ nüfusunun öncelikle köylerine yakın yerlerdeki yatılı ve pansiyonlu okullara, sonrasında ise taşıma yoluyla eğitim kapsamında en yakın taşıma merkezi okula yönlendirilmeleri gereklidir. Bu durum, köylerinde ortaokul ve lise bulunmayan çocukların eğitim hakkının sağlanması ve fırsat eşitliği anlamında makasın daralmasını da sağlar.
Bu gerekçelerle, ilkokul öğrencileri açısından taşıma yoluyla eğitim uygulaması, kapalı köy okullarının yeniden açılmasıyla yürürlükten kaldırılabilir ancak ortaokul ve lise öğrencileri açısından kaldırılması mümkün değildir.