Sosyal medyada bir tartışma sırasında, çocukların olumsuz davranışlarından yakınan, onları susturmaya çalışan, sınıf tekrarının çok zor olması nedeniyle otorite kuramadığını söyleyen, çocukları notla tehdit etme dışında başka yol ve yöntemin kalmadığından söz eden öğretmenlere rastlamamız bizi ister istemez ‘Sınıf yönetimi ilkelerini” yeniden düşünmeye, bilince çıkarmaya yöneltti.
Bu bağlamda sınıf yönetimi, sınıf yaşamının bir orkestra gibi yönetilmesidir, içinde öğrenmenin gerçekleştiği bir çevrenin oluşturulabilmesi için gerekli olanak ve süreçlerin, öğrenme düzeninin, ortamının kurallarının sağlanması ve sürdürülmesi; bir başka açıdan sınıf yönetimi, eğitim programı ve planı, öğretim yöntemi, eğitim etkinliği, teknoloji, zaman, mekân, öğretici ve öğrenci arasında etkili bir eşgüdümleme gerçekleştirerek, öğrenmeye elverişli bir ortam ve düzenin sağlanması ve sürdürülmesi olarak tanımlanabilir.
Sınıf yönetimi, sınıfta etkili bir öğretme-öğrenme sürecinin gerçekleşebilmesi ve sonuçta beklenen eğitsel başarıya ulaşılabilmesi için öğretmen tarafından gerekli ortam ve koşulların hazırlanması ve sürdürülmesini; öğretmenin öğrencilerde istenen davranış değişikliğini oluşturma, uygun olmayan davranışları düzeltme, iyi bir iletişim ağı kurma ve geliştirme, sınıfta olumlu bir psikososyal iletişim yaratma, etkili ve verimli bir organizasyon oluşturma ve zamanı etkili kullanma etkinliklerinin toplamı, sınıfta iletişimin ve ilişkilerin düzenlenmesi, öğrencilerin motive edilmesi olarak da tanımlanabilir.
Sınıf yönetimi beş beceriyi kapsar
1. Sınıf yönetimi, pozitif öğretmen-öğrenci ilişkisi ve akran ilişkilerini oluşturmaya dayalı olmalıdır.
2. Sınıf yönetimi, öğrencilerin bireysel gereksinimlerini dikkate almalıdır.
3. Etkili bir sınıf yönetimi, grup olarak sınıfın ve bireysel olarak öğrencilerin akademik gereksinimlerine yanıt vererek, üst düzeyde öğrenmeyi kolaylaştıracak öğretim yöntemlerini kullanmayı gerektirir.
4. Sınıf yönetimi, davranış kurallarını oluşturma ve geliştirmede öğrenciyi katmayı, ayrıca, organizasyon ve grup yönetimi ile ilgili teknikleri kullanmayı gerektirir.
5. Sınıf yönetimi, öğrencilerin istenmeyen davranışlarını düzeltme ve değerlendirme kapsamında öğrenciye rehberlik etmeyi gerektirir.
Sınıfta iletişim
Sınıf yönetiminin en önemli boyutlarından birisi sınıfta iletişimdir. Öğretmenin öğrencilerle açık ve etkili bir iletişim kurmak için üç beceriye gereksinimi bulunmaktadır:
1. Otoritesiz yapı: Problemi açık bir biçimde ortaya koyması, açık bir beden dili kullanması, problemin çözümüne ilişkin uygun davranışı açıklamasını kapsamaktadır.
2. Empatik sorumluluk: Öğrencilere onların bakış açılarıyla olaylara bakabildiğini göstermeyi kapsamaktadır.
3. Problem çözücülük: Problem çözme süreci çatışmayı yok etmeyi kapsamaktadır. Öğretmen ve öğrenci arasında gelişen çatışmalar rollerin, gereksinimlerin, ilgilerin, bireysel amaçların farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Öğretmen, gelişen çatışmaları problem çözme basamaklarını kullanarak çözmelidir.
Öğrencilerin istenmeyen davranışları
Öğrencilerin istenmeyen davranışları, oluştuğu koşullara, şiddetine, algılayan kişiye göre farklılık göstermesine karşın, genellikle sınıfta öğrenme- öğretme sürecini aksatan ya da engelleyen davranışlar olarak düşünülmektedir. William Glasser tarafından, istenmeyen davranışın yönetimine ilişkin geliştirilen stratejiler yedi adımdan oluşmaktadır:
1. Öğrenci ilgilerini dikkate almak: Öğretmenin, öğrencilerin ilgilerini önemsediğini bu ilgiler doğrultuda etkinlik yapmaya çalıştığını öğrencilerine göstermesi ve bu doğrultuda onların güvenlerini kazanması.
2. Davranışa odaklanma: İstenmeyen bir davranış ortaya çıktığında öğretmenin öğrenciyle davranışına ilişkin görüşme yapıp, davranışın nedenini öğrenmesi.
3. Öğrencinin davranışının sorumluluğunu taşımasını sağlamak: Öğretmenin, öğrencilerin davranışlarının sorumluluğunu üstlenmelerini sağlaması ve bu konuda özür kabul etmemesi.
4. Öğrencinin davranışı değerlendirmesini sağlamak: Öğretmen, öğrencisine davranışlarını değerlendirmede yardımcı olmak için şu sorulardan yararlanabilir. “Bu davranış sana yardımcı oldu mu?/Bu davranış seni incitti mi?”, “Bu davranış başkalarına yardımcı oldu mu?/ Bu davranış başkalarını incitti mi?”
5. Plan geliştirme: Öğretmenin, öğrencisiyle birlikte öğrencisi için gerekli olan yeni davranışları planlaması, planlanan bu davranışların yazılması, öğretmen ve öğrenci arasında oluşturulan bir sözleşmeye dönüştürülmesi.
6. Öğrencinin hazırlanan sözleşmeye ilerleyen zamanlarda da uyması: Öğretmenin sözleşmeden sonra öğrenciye davranışları ile ilgili dönütler vermesi.
7. Planın takip edilmesi: Eğer hazırlanan plan istenilen düzeyde çalışmazsa, öğretmen öğrencisiyle birlikte planı tekrar ele almalıdır.
Öğretmenlere öneriler
Sonuç olarak, sınıfta yaşanan problemlerle ilgili önerileri şu şekilde sıralamak olanaklıdır:
1. Öğretmenlerin, hizmet öncesi eğitimlerinde, görev yapacakları öğretim kademeleri ve öğretim alanlarına göre, özellikle, öğretim uygulamalarının düzenlenmesi ve öğretim uygulamalarında Sınıf Yönetimi Becerilerinin gösterilme düzeyinin değerlendirilmesi önerilebilir.
2. Öğretmenlerin kendilerini en yetersiz buldukları “Planlama” ve “Etkinlik Yönetimi” boyutlarında hizmet içi eğitim almaları sağlanmalıdır. Ayrıca, hizmet öncesi eğitimlerinde de önemle üzerinde durulması gerekli görülmektedir.
3. Öğretmenlerin, Sınıf Yönetimi Becerilerine ilişkin, bütün alt boyutlar bağlamındaki davranışları kazanmaları ve göstermelerinin sağlanması yoluna gidilmelidir.
Kaynaklar
Yrd.Doç.Dr. Zühal ÇUBUKÇU Araş.Gör. Pınar GİRMEN. Öğretmenlerin Sınıf Yönetimi Becerilerine İlişkin Görüşleri.