Okul iklimini değerlendirmede kullanılan ölçütlerden biri de Hoy ve Turner tarafından geliştirilmiş olan ‘Okul sağlığı envanteri’dir. Halpin ve Croft tarafından geliştirilen ‘Örgütsel iklim tanılama anketi’ öğretmen-öğretmen, yönetici-öğretmen ilişkilerinin açıklığını ve kapalılığını incelerken; Hoy ve Turner tarafından geliştirilen ‘Okul sağlığı envanteri’ öğrenciler, öğretmenler, yöneticiler ve toplum üyelerinin okul içindeki ilişkilerini niteler. Buna göre; örgüt sağlığı üç seviyede kavramsallaştırılmıştır. Kurumsal, yönetsel ve öğretmene göre.
Kurumsal seviye, okulun çevresi ile bağını kurar. Yönetsel aşama, örgüt içi yönetsel fonksiyonlar kontrol eder. Öğretmen seviyesi ise öğretme ve öğrenme süreci ile ilgilidir.
Sağlıklı okul; kurumsal, yönetimsel ve öğretmenlik seviyelerini uyum içinde tutan, işletimsel ihtiyaçlarını karşılayan, rahatsız edici dış baskılarla başarılı bir şekilde başa çıkan ve enerjisini okulun hedeflerine yönlendiren okuldur. Kurumsal başarı için çalışan ve davranışları bakımından uyumlu öğrenci, öğretmen ve yöneticilerce oluşturulur. Öğretmenler, meslektaşlarını, okullarını, öğrencilerini ve mesleklerini severler ve akademik mükemmeliyet arayışındadırlar. Öğrencilerine ve kendilerine inanırlar, bunun sonucu olarak da yüksek ancak ulaşılabilir hedefler koyarlar. Öğrenme ortamı ciddi ve düzenlidir, öğrenciler sıkı ve planlı çalışırlar. Yönetimsel davranışlar da sağlıklıdır, yani arkadaşça, saydam, eşitlikçi, destekleyici ve adaletlidir. Yöneticiler, öğretmenlerin ihtiyaç duyduğu kaynakları sağlar ve onlardan yapabileceklerinin en iyisini beklerler. Son olarak, sağlıklı bir okul yüksek bir kurumsal bütünlüğe sahiptir, öğretmenler , dışarıdan gelen makul olmayan ve düşmanca baskılardan korunurlar.
Hasta okul; yıkıcı dış baskıların saldırısına açıktır. Öğretmenler ve yöneticiler makul olmayan veli talepleri yağmuruna tutulur ve okul, toplumun önemsiz istekleriyle mücadele etmek zorunda kalır. Yöneticiler düşük mesleki yeterliliğe sahiptir ya da hiç sahip değildir. Öğretmenler üzerinde etkiye sahip değildir. Öğretmenler, mesleklerinden ve meslektaşlarından hoşlanmazlar. İlgisiz, şüpheci ve savunucu tavırlara sahiptirler. İhtiyaç duydukları öğretim materyallerine ulaşamazlar. Ne öğretmenler, ne öğrenciler, ne de yöneticiler akademik başarıyı önemsemez. Akademik kaygısı olan öğrenci ve öğretmenler, arkadaşları tarafından hor görülür.
Sağlıklı ve hasta okul yaklaşımları belki çok uç yaklaşımlar olarak görülebilir ancak sık sık okul ziyaretleri yapan bir eğitimci olarak söyleyebilirim ki, görev yaptığım ilde sağlıklı okul özelliklerini taşıyan okullara rastlamak çok zor bir olasılık. Başta okul yöneticileri olmak üzere, özellikle öğretmenlerin içinde bulunduğu ekonomik, mesleki, özlük ve diğer genel koşullar, onları adeta kendi içine kapatmış durumda. Okullarımızın çoğunluğu ‘Hasta okul’ kategorisi içinde ne yazık ki.
Bu kaotik durumdan çıkmak için en başta yapılması gereken öğretmenleri mutlu etmek, eğitim sistemindeki eşitsizlikleri ortadan kaldırmak ve kamusal eğitimi hayata geçirmektir.
Kaynaklar
Eğitim Yönetimi. Fred C. Lunenburg. Allan C. Ornstein Nobel Yaynevi-2013