Eğitim ve demokrasi konusu birçok eğitimci tarafından incelenmiş, genç kuşaklara demokrasinin, eğitim yoluyla kavratılabileceği konusunda çeşitli görüşler ortaya atılmıştır.
Bu konuda ilk olarak, okullarda demokrasi başka şeylerin öğretildiği gibi sınıfta geleneksel öğretim yoluyla öğretilebilir. Yurttaşlık eğitimi dersleri; demokrasi ve insan haklarının başka dersler içinde, örneğin, tarih ve sosyal bilgiler derslerinde öğretilmesi; müfredat programlarındaki çeşitli derslerde eleştirel düşünme ve tartışma gibi yurttaşlık becerilerinin öğretilmesi bu kapsama girer.
Ancak demokrasi bir bilgiler bütününden ibaret değildir; toplumda başkaları ile birlikte yaşama ve ilişkilenme tarzıdır. Bu nedenle, örgün eğitim yeterli değildir. Demokrasiyi uygulamalı olarak ilk elden deneyimleme olanağına sahip olmak da şarttır. Dolayısıyla okullar, demokratik yurttaşlığı öğretirken müfredat programlarının ötesine geçmeli, demokrasinin deneyimlenmesi için ne gibi olanaklar sağlayabileceklerine bakmalıdır.
Okullar aracılığıyla geliştirilebilecek aktif demokrasi deneyimi olanakları, sağladıkları kolektif deneyim türlerine göre kabaca üç kategoriye ayrılır. Bunları, birbiri ile kesişen üç topluluk veya “kamusal alan” olarak da düşünmek mümkündür:
-Sınıf topluluğu,
-Okul topluluğu,
-Okulun da parçası olduğu daha geniş çevre.
Sınıfta olanlar, doğal olarak okulun genelinde olanlardan tamamen ayrı değildir. Herkese kendilerini etkileyen konularda daha fazla söz hakkı vererek ve sorumlulukları daha yaygın bir şekilde paylaşarak okulun bütününde daha demokratik bir kültür yaratılması sınıfın kültürünü etkiler, tabii tersi de geçerlidir. Aynı durum, bir okulun içinde yer aldığı daha geniş çevre ile ilişkisi bakımından da geçerlidir.
Okulun örgün müfredat programı ile okul yaşamındaki uygulamada demokrasi deneyimi olanakları arasında karşılıklı bir ilişki vardır veya olmalıdır. Yurttaşlık bilgisi ve eleştirel düşünme becerileri, sadece bir akademik çalışma konusu olmamalı, hem okul içi hem de okul dışı yaşamda uygulanabilmelidir. Aynı biçimde, okuldaki veya okulun geniş çevresindeki gerçek yaşama ilişkin konu ve olaylar da sınıfta analiz ve tartışma konusu olabilir.
Uygulamada bu, örgün öğretimi sınıfta, genel olarak okulda ve okulun geniş çevresi ile ilişkisinde demokratik deneyim olanaklarıyla birleştirerek, demokratik eğitimde “tüm-okul” yaklaşımının geliştirilmesi anlamına gelir.
Bu özellikle,
-Açık bir yurttaşlık eğitimi unsurunun okul müfredatına dâhil edilmesi;
-Okullarda ve sınıflarda daha demokratik bir kültür oluşturulması;
-Ebeveynlerin ve diğer sivil toplum gruplarının okullarının çalışmalarına katılması ve okulların kendi geniş çevrelerinin yaşamına daha yakından katılmasına yardım edilmesi;
-Okul tarafından sağlanan tüm farklı yurttaşlık eğitimi olanaklarının, okulun tüm paydaşlarına açık ve tutarlı bir program oluşturacak şekilde birleştirilmesi anlamını taşır.
Günümüzde Avrupa’daki ve ülkemizdeki okulların çok azı bunların tümünü yapmaktadır; birçoğu ise hemen hiçbirini yapmamaktadır. Araştırmalar, hükümetlerin abartılı sözlerine karşın birçok Avrupa ülkesinde demokratik eğitimde politikalar ve uygulamalar arasında belirgin bir fark olduğunu göstermiştir.
Bu durumun çeşitli nedenleri vardır; Ancak şimdi önemli olan, resmi politika ve yasalardaki bu eğilime karşın, pek çok Avrupa ülkesinde bu eğilimin uygulamaya geçirilmesi bir kenara, okulların demokratik öğrenim ve deneyim kaynakları olarak değerinin bile tam anlamıyla kavranmamış olduğunun farkına varmaktır.
Bu farkındalık ve eyleme geçme azmi, okullarda demokrasi deneyiminin önemini hayata geçirebilir. Ancak her konuda olduğu gibi, bu konuda da kararlı olmak gereklidir.
Kaynaklar
ERG-N E F (2011) TOPLUM YARARINA OKULLAR Avrupa’da Demokrasiyi Öğrenmek Uygulamaya Dönük Fikirler.