Eğitim kurumları yöneticiliğinin tartışıldığı ve yeni eğitim yöneticisi görevlendirme sürecinde yapılacak sınavlarla ilgili takvimin eğitim kamuoyuna açıklandığı bu günlerde, liderliğin ne anlama geldiği ve boyutları konusunda bazı belirlemelerin yapılması gerekiyor.
Bu anlamda, biz de bir dizi yazıyla eğitim liderliğini irdelemeye çalışacağız. Liderliğin birçok tanımı bulunmaktadır. Bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz;
-Liderlik, grup ve örgütlerdeki ilişki ve aktiviteleri yapılandırmada diğerleri üzerinde kasıtlı etkisi olan ve bireyin içinde yer aldığı sosyal bir etki sürecini içerir.[i]
-Liderlik, bir grubun üyeleri arasında paylaşılan ve her sosyal grupta doğal olarak ortaya çıkan sosyal bir süreçtir.[ii]
-Liderlik, en geniş tanımıyla bir grubun üyelerinin içsel ve dışsal olayların yorumunu, amaç seçimini, aktivitelerin düzenlenmesini, bireysel motivasyon ve yeteneklerini, güç ilişkilerini ve ortak yönlerini etkileyen sosyal bir süreçtir.[iii]
-Liderlik, bireyin tanımlanmış başarıya ya da örgütsel amaçlara ulaşmak için diğer grup üyelerini etkilediği süreçtir.[iv]
Bu tanımlamalara göre, liderliğin üç boyutu vardır.
- Liderlik, etki gerektirir: Liderlik bir etkileme sürecidir. Etkileme süreci, bir liderin birden çok grup üyesinin ya da astın eylemlerini, tavırlarını değiştirdiği bir süreçtir. Liderler örgütlerde, örgütsel yapı, örgütsel kültür, motivasyon, karar verme, iletişim, müfredat, öğrenme ve öğretme, insan kaynaklarının yönetimi gibi birçok unsuru etkiler. Bu bağlamda, resmi okul yöneticiliği ile liderliği karıştırmamak gerekiyor. Çünkü resmi okul yöneticileri, yasal statünün kendilerine vermiş olduğu yetkileri kullanmalarına rağmen çalışanlar üzerinde herhangi bir etkide bulunamazken, etkili okul liderleri, yasal yetki olmadan da değişim yönünde etkide bulunabilirler.
- Liderlik, amaçlara ulaşmayı gerektirir: Liderlik, tanımlanmış grup amaçlarına ulaşmada etki sahibi olmayı gerektirir. Liderler, grup amaçlarını gerçekleştirmek için grup üyelerinin eylemlerini ya da tavırlarını değiştirmeye odaklanırlar. Liderler, bu etkiyi uygulayabilen bireylerdir. Bu etkinin sonucunda hedef, grup amaçlarına ulaşmaktır ve liderler, bütün grup üyelerini de bu amaçlara ulaşmak için seferber eden bireylerdir.
- Liderlik, takipçiler gerektirir: Liderlik süreci, etkinin karşılıklı olduğuna işaret eder. Yani liderler, etki ederken aynı zamanda etkilenirler. Birçok otoriter yöneticinin anlayamadığı gerçeklik de burada yatmaktadır. Liderlik, tek taraflı etki değil, karşılıklı etkileşimdir, ancak bu etkileşimin yöneten tarafı liderdir, liderliktir.
Sonuç olarak liderlik, etki gerektiren, amaçlara ulaşmayı hedefleyen ve takipçilerle karşılıklı etkileşimi ilke edinen dinamik bir süreçtir.