Lancaster metodu, 1800’lü yılların başından itibaren İngiltere ve ABD’de uygulanmış, sınıftaki zeki çocukların yetiştirilerek küçük öğretmenler haline getirildikten sonra kendi yaşındaki veya daha küçük çocuklara öğreticilik yapma esasına dayanır.
Sistem, o yıllarda hem yeterli öğretmen olmayışı, hem de İngiltere ve ABD’nin sömürgelerindeki çocukların kitlesel eğitimini gerçekleştirmek için geliştirilmiştir. Sistemin işleyişi basitçe, öğretmenin, sınıftaki yetenekli ve diğer öğrencilere göre daha ileri seviyedeki öğrencilere dersleri öğretmesi ve bu seçilmiş öğrencilerin en fazla on öğrenciye öğrendiklerini öğretmesi şeklinde gerçekleşir.
Lancester sistemine, Osmanlı’da ‘İşteşlik sistemi’ adı verilmiştir. Sistem, Osmanlı’da askeri okullarda, Rum ve Ermeni okullarında yaygınlıkla uygulanmış, askerlik alanında özellikle okuma-yazma öğretiminde 2000’li yıllara kadar devam etmiştir.
Çok yaygın olmamakla birlikte özellikle 1840’lı yıllarda sonra askeri okulların dışındaki sivil okullarda da uygulanma olanağı bulan işteşlik sistemi, bu yıllardan sonra eğitim ile ilgili yasal düzenlemelerin yapılması ve taşrada devlet okullarının yaygınlaşmaya başlamasıyla yavaş yavaş ortadan kalkmıştır.
Tam olarak birbirini karşılamasa da geçmişteki işteşlik sistemini günümüzdeki akran eğitimi kavramı ile benzeştirebiliriz. Akran öğretim yöntemi öğrencilerin derste aktif ve derse hazır olmasını gerektiren bir öğretim sürecidir. Akran öğretimi yönteminde öğretmenler ders kitaplarında yer alan bilgilerin ayrıntısına ve detayına girmeden bilgileri doğrudan öğrencilerine aktarır. Öğretmenler, bilgi aktarımı önceden hazırlanmış olduğu kısa sunumlar yardımıyla sadece konuların temel kavram ve olgularını öğrencilerine sunar. Öğrenciler de eşleriyle birlikte bir grup oluşturarak anlatılan/sunulan kavramları tartışmaya başlar. Akran öğretimi yönteminin en önemli özelliği, öğrencilerinin grup içinde temel kavramları tartışarak kavramları pekiştirmesidir. Öğrencilerin birbirleri ile bir konuda tartışabilmesi ve bir fikir üretebilmesi için öğrencilerin de konulara ilişkin temel bir bilgisi ve bir ön hazırlık yapması gerekir. Öğrenciler bu bilgiyi ancak derse gelmeden önce yaptığı ön hazırlıkla beraber öğretmenin derste anlattığı kısa sunumları sentezleyerek gerçekleştirebilir
Akran öğretimi üzerine yapılan araştırmaların sonuçlarını genel olarak değerlendirdiğimiz zaman, akran öğretimi yönteminin öğrencilerin bilimsel süreç becerisi, kavram öğrenme başarısı ve problem çözme başarısına olumlu yönde katkı sağladığı görülmektedir. Bazı araştırma sonuçları akran öğretimi yöntemiyle öğrenim gören öğrencilerin derse olan ilgisinin ve katılımının arttırdığını ve ayrıca motivasyonlarının da yükselttiğini göstermiştir.
Günümüzde de her öğretim kademesinde kullanılabilecek yöntemlerden bir olan akran öğretimi, hem çocukların sosyalleşmesi, hem arkadaşlık ilişkilerinin gelişmesi, hem birlikte iş yapma becerilerinin artması, hem de öğrenilen kavramların pekiştirilmesi, hem de işbirliği içinde öğrenme açısından önemli öğrenme yöntemlerinden biri olarak kullanılabilir.
Kaynaklar
Tolga Gök. (2018) Akran Öğretimi Yöntemiyle Öğrencilerin Kavram Öğrenme ve Problem Çözme Başarısının Değerlendirilmesi.