Eğitim Yöneticiliğinde ilk Basamak; Okul Müdür Yardımcılığı

Cumhuriyet öncesi yöneticilerimizden, Maarif Nazırı Emrullah Efendi’nin (1859-1914) : “Şu mektepler olmasaydı maarifi ne güzel idare ederdim”  sözü bu kadar devasa bir teşkilatı yönetmenin ne denli zor olduğunu özetler niteliktedir.   (https://www.evrensel.net/haber/57109/su-mektepler-olmasaydi-maarifi-ne-guzel-idare-ederdim)
Eğitim sistemimizde Cumhuriyet öncesi dönemde başlayan arayışlar/ tartışmalar cumhuriyetin 100.yılına yaklaştığımız günümüzde de istikrara kavuşmamış, öğretmen yetiştirmeden, okullara idareci atamalarına, liselere öğrenci yerleştirmeden, mesleki ve akademik liselerin oranlarına kadar birçok konu hala tartışılmakta, sık sık yöntemler değiştirilerek “en doğru sisteme -istikrara” ulaşılmaya çalışılmaktadır.
Okullara idareci görevlendirme konusu eğitimin temel sorunlarından birisidir. Bu konuda birçok akademik çalışmalar, makaleler, çalıştaylar yapılsa da kesin bir sonuca ulaşılabildiği söylenemez. Okul idareciliği mevzuatımıza göre müstakil bir meslek/ branş değil, Bakanlıkta fiilen çalışmakta olan öğretmelere 4 yıllığına verilen 2.bir görevdir. İlk defa yönetici olarak görev almak isteyen öğretmenler, yazılı ve sözlü sınava katılırlar, başarılı olanların 4 yıllığına görevlendirmeleri tercihleri doğrultusunda yapılır.  4 yılını tamamlayan yöneticilerden istekli olanlar,  münhal yöneticiliği bulunan eğitim kurumlarında, tekrar 4 yıllığına görevlendirilebilir. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=24694&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
Okul Öncesi ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinde müdür yardımcılarının görevleri şöyle belirlenmiştir;
"Müdür yardımcısı
MADDE 41 - 1) Müdürün ve müdür başyardımcısının olmadığı zamanlarda müdüre vekalet eder. Müdür yardımcısı, görev tanımında belirtilen görevler ile müdür tarafından verilen görevleri yerine getirir."
 Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinde  (madde:80) de müdür yardımcılarının görevleri şöyle belirlenmiştir;
MADDE 80- (1) Müdür yardımcısı eğitim, öğretim ve yönetim işlerinin planlı, düzenli ve amacına uygun olarak yürütülmesinden müdüre ve müdür başyardımcısına karşı sorumludur. 
(2)Müdür yardımcısının görev yetki ve sorumlulukları şunlardır:
a)Okulda kullanılan belge, defter, çizelge ve formlarla ilgili iş ve işlemleri yürütür ve gerekli olanları imzalar.
b)Görevlendirildiğinde, ilgili mevzuat kapsamında oluşturulan kurul, komisyon ve ekiplere katılır, başkanlık eder ve bunlarla ilgili iş ve işlemleri yürütür.
c)Kendisine verilen nöbet görevini yürütür, nöbetçi öğretmen ve öğrencileri izler, nöbet raporlarını inceler, varsa sorunları müdür başyardımcısına ve müdüre iletir. 
ç)Sorumluluğuna verilen öğrencilerle ilgili iş ve işlemleri müdür ve müdür başyardımcısıyla işbirliği içinde yürütür.
d)Elektronik ortamda veri tabanı üzerinden bilgi alış verişiyle ilgili işlemleri yürütür.
e)Mezunların izlenmesine yönelik iş ve işlemleri yürütür. 
(3)Müdür tarafından verilen görevin gerektirdiği diğer görev ve sorumlulukları yerine getirir.
Eğitim yönetimi kademelerindeki ilk basamak okul müdür yardımcılığıdır. Müdür organize eder, iş bölümü yapar, okullardaki idari işleri müdür yardımcıları yürütür. Müdür yardımcılığı odaları okulların mutfağıdır adeta, müdür yardımcıları okulun hafızasıdır. Özellikle birkaç müdür yardımcısın görev yaptığı büyük okullardaki müdür yardımcıları zamanla görev alanlarının teknik uzmanı olurlar. Onların izinli, raporlu olduğu, okulda bulunmadığı zamanlarda görevlerini telafi edecek birini bulmak zordur.  Bu denli önemli görevi yürüten müdür yardımcılarının işinin ehli olması,  okuldaki diğer idarecilerle ve öğretmenlerle uyum içinde çalışması çok önemlidir. Bu uyumun sağlanabilmesinin en kolay ve pratik yolu müdür yardımcılarının merkezi olarak görevlendirilmesi yerine (eskiden olduğu gibi) müdür yardımcı/sı/larını okul müdürünün belirlemesidir. Okul müdürüne bir sorumluluk verilmiş karşılığında okulda huzur/barış/başarı beklenmektedir, okul müdürü de kendi idari kadrosunu oluşturmasına imkân sağlanmalıdır. 
Diğer bir konu da müdür yardımcılığı görevlendirmelerinde kıdem sorunudur. Makul çalışma şartı/tecrübe, iyi yöneticiliğin olmazsa olmaz şartıdır.  Cari mevzuatımızda müdür yardımcısı için görevlendirileceklerde;  “ Adaylık dâhil en az iki yıl öğretmen olarak görev yapmış olmak” şartı aranmaktadır ki bu durum adaylıktan sonra bir yıllık öğretmenlik tecrübesine sahip bir öğretmenin, henüz öğretmenlikte yeterince deneyim kazanmadan müdür yardımcısı olarak görevlendirilmesi manasına gelir. Diğer mesleklerde olduğu gibi öğretmenlikte de tecrübe önemlidir. Tabir yerinde ise “öğretmenlik yapa yapa öğretmenlik öğrenilir”. Yeterli bir süre çıraklık-kalfalık yapmayan bir kişinin iyi bir usta olduğu görülmemiştir. Yeterli/makul çalışma şartı/tecrübe, yöneticiliğin olmazsa olmaz şartı olmalıdır. Yönetici adayı asıl mesleği olan öğretmenlikte yeterli tecrübeyi sağlamalı, öncelikle iyi bir öğretmen olmalıdır. Bu durum hem empatiyi hem de görev yapacağı kademedeki yetkinliği sağlar. Böyle bir yönetici gücünü koltuğundan değil, tecrübesinden, bilgisinden, birikiminden, başarısından alır. Başarılı bir eğitim yöneticisi de eğitimdeki kaliteyi yükseltir
 Henüz öğretmenlikte yeterince tecrübe kazanmamış (pişmemiş) birisinin idarecilikte başarılı olması beklenemez. Bu tür deneyimsiz müdür yardımcılarının, empati kuramadığı, öğretmenlere tepeden baktığı, öğretmenlere “amirlik” taslayarak egosunu tatmin ettiği, okullarda birçok huzursuzluğa sebep oldukları müşahede edilmektedir.  Bütün bu olumsuzlukların yaşanmaması için yönetici görevlendirme yönetmeliğinde müdür yardımcısı olarak görevlendirileceklerde aranan şartlarda yer alan “ Adaylık dâhil en az iki yıl öğretmen olarak görev yapmış olmak” şartının ““ Adaylık hariç, en az beş yıl öğretmen olarak görev yapmış olmak” şeklinde değiştirilmesi faydalı olacaktır. 
Sonuç
Bir okulda verimli bir eğitim öğretimin yapılabilmesinin ilk şartı, o okulda, huzur, uyum ve barış ortamının sağlanmış olmasıdır. Bunun için de idareciler arası uyum ve anlaşma çok önemlidir. Müdür yardımcılığı görevlendirmelerinde mevzuatımıza eklenecek şu maddeler faydalı olacaktır; 
1.Eğitim yöneticiliğin ilk basamağı olan müdür yardımcılığı için “adaylık hariç, asgari beş yıl öğretmenlik yapmış olmak” şartı aranmalıdır.
2.Okul müdür yardımcıları merkezi olarak görevlendirilmemeli, şartları taşıyan öğretmenlerin içerisinden okul müdürü tarafından görevlendirilmelidir.
3.Müdür yardımcılarının çalışma süresi okul/kurum müdürünün süresiyle sınırlı olmalı, okul müdürünün görevinin bitimiyle müdür yardımcı/sı/ları da görevlerinden ayrılmalıdırlar.