Bazı okuyucularımız asgari ücretin en düşük memur maaşını geçip geçemeyeceğini merak etmektedir. Bu yazımızın bir kısmında bu konuyu diğer kısmında da kamuya sadece kura ile işçi alımını açıklamaya çalışacağız.
ASGARİ ÜCRET HİÇBİR ŞEKİLDE EN DÜŞÜK MEMUR MAAŞINI GEÇEMEZ
Asgari ücretin hiçbir şekilde en düşük memur maaşından fazla olması mümkün değildir. Bu konuyla ilgili düzenlemeye 657 sayılı Kanun’un 146’ncı maddesinde yer verilmiştir. Buna göre; “Bu kanunun birinci maddesinin birinci fıkrası kapsamına giren memurlar aylık, ücret, ödenek, hizmetle ilgili her çeşit ödeme ve bunların şekil ve şartları bakımından bu kanundaki hükümlere, aynı maddenin ikinci fıkrası kapsamına giren memurlar özel kanunlardaki hükümlere tabidir. Memurlara kanun, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ve yönetmeliklerin ve amirlerin tayin ettiği görevler karşılığında bu kanunla sağlanan haklar dışında ücret ödenemez, hiçbir yarar sağlanamaz. (Gençlik ve Spor hizmetleri uygulamasında fiilen görevlendirilecekler hariç.)
Bu kanun gereğince ödenecek aylık, taban aylığı, kıdem aylığı zam ve tazminatlar ile diğer ödemeler toplamının brüt tutarı, bulunulan yerde İş Kanunu gereğince işçiler için tespit olunan asgari ücretin aylık tutarından az olamaz: az olması halinde, aradaki fark memurun diğer özlük hakları ile ilgilendirilmeksizin tazminat olarak ödenir.”
Görüleceği üzere, memurlara yapılacak her türlü ödemenin brüt tutarı bulunulan yerde işçiler için tespit olunan asgari ücretin aylık tutarından az olmayacaktır. Burada açıklanması gereken husus ise net tutarından az olup olamayacağıdır. Bize göre asgari ücretin net tutarından da az olamaz. Nitekim uygulamada da bu durumu görüyoruz. Dolayısıyla asgari ücretin en düşük memur maaşından az olması gibi bir durum söz konusu değildir.
Kanun metninde yer alan “bulunulan yerde İş Kanunu gereğince işçiler için tespit olunan asgari ücretin aylık tutarından az olamaz” ifadesinden de her yıl belirlenen asgari ücretin anlaşılması gerekmektedir. Aksi durumda her kurumda en düşük memur maaşı farklılaşacaktır.
İşçilerin sadece kura ile atanması ve sonuçları
Kamuya işçi alımında yaşanan sorunlardan birisi de kura usulü ile işçi alım yöntemidir. Buna göre ortaöğretim mezunları ile temizlik, güvenlik ve koruma, bakım ve onarım hizmetleri için KPSS şartı kaldırıldığı için üç veya beş kişilik işçi alımı için binlerce kişi kura kuyruklarına girmek zorunda kalmış ve korkunç bir hayal kırıklığı oluşmaya başlamıştır. Bir taraftan KPSS şartı kaldırılıp, diğer yandan kuradan çıkanları sözlü sınava tabi tutmanın izahını yapmak mümkün değildir.
Bu yöntem tek kelimeyle kamu hizmetinde ciddi bir nitelik kaybına ve kayırmacılık algısına yol açtığı için gereksiz tartışmalar ortaya çıkmıştır. İşte bu soruna çözüm bulma adına Kamu Kurum ve Kuruluşlarına İşçi Alınmasında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’te yapılan bir değişiklikle sadece Sağlık Bakanlığı özelinde ve sadece kura ile işçi alınması yöntemi belirli süre aralıklarında uygulamaya geçirilmiştir.
Sadece kura ile işçi alınması yöntemi
Yönetmelikte genel olarak sadece kura usulü ile işçi alımı yapılmamaktadır. Kura usulü ile işçi alımı sözlü sınava girecek adayların belirlenmesinde uygulanmaktadır. Yani önce kura ile sözlü sınava girecekler belirlenir daha sonra da sözlü sınavla personel alımı yapılır. Ancak, bu uygulama Sağlık Bakanlığı özelinde ciddi bir değişikliğe uğratılmıştır.
Önce 2020 yılında yönetmeliğe geçici bir madde eklenerek sadece kura ile Sağlık Bakanlığı’na işçi alımına başlanmıştır. Buna göre yönetmeliğin geçici 5’inci maddesinde yapılan düzenlemede şu ifadelere yer verilmiştir: “2020 yılı içerisinde Sağlık Bakanlığı’nda istihdam edilmek üzere temizlik hizmetleri, güvenlik ve koruma hizmetleri ile bakım ve onarım hizmetleri için alınacak işçiler, sınava tabi tutulmaksızın doğrudan noter kurasıyla belirlenebilir. Bu durumda, öncelikliler de dâhil olmak üzere talep şartlarına uygun tüm başvuru sahipleri arasından açık iş sayısı kadar asıl ve asıl sayı kadar da yedek aday doğrudan kurayla belirlenir. Sağlık Bakanlığı’nda yapılacak değerlendirme neticesinde, asıl adaylardan gerekli şartları taşımayanların yerine sırası ile aranan şartları haiz yedek adaylar işe alınır.”
KAMUBİZ.COM İnstagram KANALI İÇİN TIKLAYINIZ
Daha sonra benzer düzenlemeye 2022 yılında geçici 10’uncu maddede yer verilmiştir. Buna göre; “2022 yılı içerisinde Sağlık Bakanlığı’nda istihdam edilmek üzere temizlik hizmetleri, güvenlik ve koruma hizmetleri, bakım ve onarım hizmetleri ile diğer hizmetler için alınacak işçiler, sınava tabi tutulmaksızın doğrudan noter kurasıyla belirlenebilir. Bu durumda, öncelikliler de dahil olmak üzere talep şartlarına uygun tüm başvuru sahipleri arasından açık iş sayısı kadar asıl ve asıl sayı kadar da yedek aday doğrudan kurayla belirlenir. Sağlık Bakanlığı’nca yapılacak değerlendirme neticesinde, asıl adaylardan gerekli şartları taşımayanların yerine sırası ile aranan şartları haiz yedek adaylar işe alınır.”
Bu uygulamanın Sağlık Bakanlığı’ndan sonra başka kurumlarda da belirli zamanlarda uygulandığını görüyoruz. Tarım ve Orman Bakanlığı ile Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nü bu kapsamda sıralayabiliriz.
Sağlık Bakanlığı’ndaki bu uygulama niçin kamunun tamamına yaygınlaştırılmıyor?
Madde metninde yer alan 2022 yılı ifadesi daha sonra genişletilerek 2022 ve 2023 olarak değiştirilmiştir. Bu düzenleme çok faylı bir yöntemse niçin kamunun tamamına niçin yaygınlaştırılmadığının izahının yapılması gerekmektedir. Sağlık Bakanlığı özelinde 2020 yılında başlatılan uygulamanın daha sonra 2022 ve 2023 yılında da uygulanacak olması kurgulanan sistemin faydalı olduğunu düşündürmektedir. Hal böyle iken hemen akla peş peşe ancaklar gelmektedir.
Eğer sadece Sağlık Bakanlığı’nda temizlik hizmetleri, güvenlik ve koruma hizmetleri, bakım ve onarım hizmetleri ile diğer hizmetler için alınacak işçilerin sınava tabi tutulmaksızın doğrudan noter kurasıyla belirlenmesi çok faydalı bir yöntemse bunun kamunun tamamına yaygınlaştırılması gerekmektedir. Halbuki kamuya böyle bir yöntemle işçi alınması kabul edilebilir bir yöntem değildir. Öyleyse bu düzenleme niçin 2023 yılı için de Sağlık Bakanlığı özelinde uzatılmıştır da diğer kurumlar için yaygınlaştırılmamıştır sorusu akla gelmektedir.
Bu nedenle yönetmelikteki işçi alım yönteminin baştan sona analizinin yapılarak düzenlenmesi gerekmektedir. Özel sektörde hiçbir kurum kura usulü ile işçi almaz ve almamalıdır da. Mutlaka belirli kriterler belirlenmiştir. Kamuda istisnai de olsa sadece kura ile eleman alım yönteminin belirlenmesi üzüntü vericidir.
Sonuç olarak yönetmelikte yapılan değişikliklerle KPSS’nin değersiz hale getirilmesi sonucunda ortaya böyle bir manzara çıktığını söylemek abartı olmayacaktır. Bu durumun sürdürülebilir olmadığını düşünüyoruz. Eğer uygulanan bu yöntem rasyonel bir yöntem olmuş olsaydı, kamunun tamamına aynı yöntemle personel alınması benimsenir ve düzenleme o şekilde yapılırdı. Nitekim bir iki kurumda da belirli zamanlarda benzer uygulamalar yapılmış ancak sürekli hale getirilmemiştir. Öyleyse yönetmelik üzerinde düşünerek nerede hata yapıldığının araştırılması ve yeniden sistem kurulması faydalı olacaktır. Son olarak şu soruyu soralım, siz olsanız kendi işletmenize sadece kura ile eleman alır mısınız?
Ahmet Ünlü
WhatsApp Grubumuz İçin TIKLAYINIZ