Fazla çalışma ve karşılığına ilişkin düzenlemeler
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu; haftalık çalışma süresinin memurlar için 40 saat olduğunu, mesai saatleri dışında yaptırılacak çalışmalar karşılığında memurlara hangi hallerde ücret ödeneceğini ve ücret ödenmeyen durumlarda ise her 8 saatlik fazla çalışma karşılığında bir gün izin kullandırılacağını hükme bağlamıştır.
375 sayılı KHK; fazla çalışılan süreler karşılığında herhangi bir şekilde ücret ödenen haller dışındaki fazla çalışmalar karşılığında ücret ödenebilmesini Bakanlar Kurulunun yetkisine bırakmıştır.
3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu; Emniyet Hizmetleri Sınıfı kapsamında görev yapanlara çalıştıkları yer, yaptıkları görev veya unvanları esas alınarak değişen oranlarda fazla çalışma ücreti ödenmesine hükmetmiş ve bu ödemenin yapılmasını fazla çalışma yapma şartına bağlı tutmamıştır.
Öte yandan, bütçe kanunları ve toplu sözleşmelerle, bazı memurların yapacağı fazla çalışmalardan dolayı fazla çalışma ücreti ödenmesi sağlanabilmektedir.
Emniyet personelinin durumu
3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu, Emniyet Hizmetleri Sınıfı kapsamında bulunan Devlet memurlarına, fazla çalışma yapıp yapmadıklarına bakmaksızın her ay fazla çalışma ücreti ödenmesine hükmetmiştir.
Kanunun Ek 21 inci maddesindeki belirlemeye göre: özel harekat ve istihbarat birimlerinde görev yapanlara %35 oranında; siyasi hizmet, çevik kuvvet birimleri ile köprü ve hassas bölgeleri koruma görevlerinde fiilen çalışanlarla, panzer sürücüsü ve operatörü olarak görev yapanlara %31 oranında; diğer birimlerinde görevli olanlara %27 oranında; çarşı ve mahalle bekçilerine %13 oranında (en yüksek devlet memuru aylığının oranı) fazla çalışma ücreti ödeniyor.
Ancak, burada sözü edilen ve fiilen fazla çalışmaya bağlı olmayan fazla çalışma ücreti düzenlemesi, fiilen yaptıkları fazla çalışma karşılığında memurlara fazla çalışma ücreti ödenmesine imkan veren düzenlemeye benzememektedir.
Öte yandan, günlük çalışma saatleri dışında ve tatil günlerinde göreve çağrılan emniyet mensuplarına, fazla çalışma yaptırılan bu süreler karşılığında genellikle izin kullandırılmamakta ve herhangi bir ücret ödenmemektedir.
Emniyet personelinin fazla çalışmasına Danıştay ve Kamu Denetçiliği Kurumunun bakışı
**Açılan bir davada Danıştay 11 inci Dairesi tarafından verilen 23.06.2009 tarihli ve E:2006/6559, K:2009/6677 sayılı Kararda; “… 3201 sayılı kanunun Ek-21. maddesi uyarınca ödenen fazla çalışma ücretinin mesai dışında yapılan fazla çalışma karşılığı olarak değil, görevin niteliği, yapılan işin zorluğu ve önemi doğrultusunda emniyet hizmeti sınıfı kadrolarında bulunanlardan görev yapılan birime göre salt bu görevi yerine getirmeleri nedeniyle her ay sabit olarak yapılan bir ödeme olduğu ve 657 sayılı DMK 178. maddesinde düzenlenen ve günlük çalışma saatleri dışında yapılan çalışmaların karşılığı … ödenen … fazla çalışma ücretinden nitelik olarak farklı olduğu anlaşılmaktadır.” denilmiştir.
**Emniyet mensuplarının fazla çalışma ücreti konusunda yapılan bir başvuru üzerine Kamu Denetçiliği Kurumu, emniyet teşkilatı mensuplarının 40 saat/hafta üzerinde çalıştırılmamaları; gerekli düzenleme yapılarak fiilen yapılan fazla çalışma karşılığında saat başı ücretlendirme yapılması; haftalık çalışma saatini aşan ek görevlendirmeler için fazla mesai ücret ödenmesi; fazla mesai yapıp yapmadıklarına bakılmaksızın 3201 sayılı Kanunun Ek 21 inci maddesi kapsamında ödenen fazla mesai ücretinin mesai dışında yapılan fazla çalışma karşılığı olarak değil, görevin niteliği, yapılan işin zorluğu ve önemi doğrultusunda emniyet hizmeti sınıfı kadrolarında bulunanlardan görev yapılan birime göre salt bu görevi yerine getirmeleri nedeniyle her ay sabit olarak yapılan tazminat niteliğinde bir ödeme olduğu yönündeki Danıştay 11. Dairesinin kararı doğrultusunda görev tazminatı niteliğindeki bu ödemenin görevin taşıdığı risk unsurları, işin önem ve mahiyeti ile ölçülü ve orantılı bir ödemeye dönüştürülmesi konusunda ilgili makamlara tavsiyede bulunmuştur.
Emniyet mensuplarının fazla çalışma ücreti meselesinin çözümü
Memurlara kurumları tarafından gerektiği hallerde fazla çalışma yaptırılması mümkün olmakla birlikte, fazla çalışma yaptırılan personele ücret ödenmesi ya da izin kullandırılması da zorunludur.
Öte yandan, ödenen bir ücretin fazla çalışma ücreti olduğundan veya kullandırılan bir iznin fazla çalışma karşılığı izin olduğundan söz edebilmek için, ücret ve iznin fiilen yapılan fazla çalışmanın karşılığı olması gerekir.
Buna göre, Emniyet Hizmetleri Sınıfı personeline fiilen yapılan fazla çalışmaya bağlı olmayan fazla çalışma ücreti ödemesi, ilgili personele mesai saatleri dışında yaptırılan fazla çalışmanın karşılığı olmadığı açıktır.
Bu itibarla, emniyet hizmetleri sınıfı personeline yaptırılacak fazla çalışmalar karşılığında;
-Çalışmaların belli bir süresi için (örneğin bir ayda en çok 50 saat ve bir yılda en çok 6 ay gibi) fazla çalışma ücreti ödenmesinin sağlayacak şekilde düzenleme yapılması (Bakanlar Kurulu Kararı yeterli olabilecektir),
-Ücret ödenmeyen fazla çalışma süreleri için ise (herhangi bir düzenleme yapılmasına gerek bulunmadığını düşünmekteyiz) her 8 saat karşılığında bir gün hesabıyla izin kullandırılması
gerektiğini değerlendirmekteyiz.
memurunyeri