Yaz aylarıyla birlikte çalışma hayatında çok önemli düzenlemeler peşi sıra hayatımıza girmeye başladı. Öncelikle kamu çalı4şanlarının 3.600 ek gösterge sorunu çözülürken 5.3 milyon memur ve emeklinin ikramiyeleri ve maaşları artmış oldu. Ardından yıllar sonra asgari ücrete ara zam yapılarak yılın ikinci yarısı için yeniden belirlendi.
Şimdi de EYT ile ilgili çalışma grubu oluşturulurken bir yandan da sözleşmeli personelin kadro haklarıyla ilgili çalışmalar devam ettiriliyor.
Bu noktada birçok vatandaştan yeni talepler de geliyor. Bunlardan birisi de staj süreleriyle ilgili.
İKİ TALEP BULUNUYOR
Mesleki eğitimde olan milyonlarca vatandaşımız staj yaparak iş hayatına atılıyor.
Geçmiş yıllarda bu şekilde staj yapmış ve bu dönemde sigortalı olmuş milyonlarca vatandaş var.
Ancak staj sigortası emeklilik hesabında başlangıç sayılmadığı gibi bu sürelerde ödenen primler de emeklilikte kullanılamıyor.
Staj sırasında verilen sigorta numarası geçerli sayılsa da yatırılan primler meslek hastalığı ve iş kazası ile sınırlı olduğu için uzun vadeli sigorta kollarından sayılmıyor.
Dolayısıyla stajda yatırılan primler emeklilik günlerine eklenmiyor. Geçmişte staj yapmış ancak şimdi emekli olmak isteyen çok sayıda sigortalı bu primlerin borçlanarak geçerli olmasını veya staj başlangıcının emeklilik hesabında da sigorta başlangıcı sayılmasını talep ediyor.
YASADA BORÇLANMA İMKANI VAR
Mevcut yasalara göre bu primler emeklilikte sayılmadığı gibi borçlanma da yapılamıyor. Ancak bunun bazı istisnaları var.
Bunun örneklerinden birisi avukatlık mesleğinde yaşanıyor. Avukat adayları mezuniyet sonrasında 1 yıl kadar staj yapıyor.
Eğer bu süreler içerisinde sigortalı olmaksızın staj yapmışlarsa, bu süreleri borçlanmaları mümkün.
Bu süreler için belirleyecekleri prime esas kazanç seviyesi üzerinden yüzde 32 oranında prim ödeyerek borçlanmalarını gerçekleştirebiliyorlar.
Bunun dışında staj borçlanması yapılan süreler 5510 sayılı yasanın 41. Maddesi'nde sıralanıyor. Doğum askerlik, yurtdışı gibi borçlanmaların dışında eğitim ve staj ile ilgili borçlanma imkanları da bu maddede bulunuyor.
Avukatlık dışındaki staj borçlanmaları da şöyle sıralanıyor:
Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurtiçinde veya yurtdışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri, sigortalı olmaksızın, 8/4/1929 tarihli ve 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanuna göre yurtdışına gönderilen ve öğrenimini başarıyla tamamlayarak yurda dönenlerden yükümlü bulunduğu mecburi hizmet süresini tamamlamış olanların, yurtdışında resmi öğrenci olarak geçirmiş oldukları öğrenim sürelerinin 18 yaşının tamamlanmasından sonraki döneme ait olan kısmı borçlanılarak sigortalılıktan sayılıyor.
Bu borçlanma örnekleri meslek lisesi stajı yapanlara ya da çıraklıkla iş hayatına atılanlara da uygulanabilir. Üstelik buradan bir kaynak da sağlanabilir.
Ancak bunun için öncelikle bu konuda kapsamın belirlenip kimlerin bu haktan yararlanacağının, yani kaç kişiyi etkileyeceğinin de ortaya çıkarılması lazım.
STAJ BAŞLANGIÇ SAYILIYOR
Staj sigortası anneler için doğum borçlanmasında bir avantaj sağlıyor. Bilindiği gibi anneler sigortadan önceki doğumlarını borçlanamıyorlar. Ancak burada normal çalışma değil stajda geçerli sayılıyor.
Stajdan sonra gerçekleşen doğumlar borçlanılabiliyor. Üstelik borçlanılan süre kadar işe giriş tarihi de geri çekilmiş oluyor. Böylece staj yapan anneler için erken emeklilik imkanı doğuyor.
Bu durumda aslında staj sigortası olan vatandaşlar için bir örnek oluşturuyor. Anneler için uygulanan bu kural genele yayıldığında stajın belli şartlarda başlangıç tarihi olarak kabul edilmesi söz konusu olabilecek.
EYT KAPSAMINA GİRİYOR
Bu noktada staj süresinin başlangıç olarak kabul edilmesi talepleri ile EYT çalışması da birleştiriliyor. Çünkü birçok sigortalı stajını 8 Eylül 1999 öncesinde yaparken çalışma hayatına daha sonraki tarihlerde atılmış durumda.
Buna göre bu sigortalılar EYT kapsamı dışında kalırken, stajın başlangıç tarihi kabul edilesi durumunda EYT'li de olacaklar. Bu yüzden taleplerden birisi de EYT çalışması yapılırken bu durumunda dikkate alınması yönünde.
Sabah/ Faruk Erdem